XVI ncı asrın meşhur Kızılbaşlarındandır. Sıvas'a tâbi Banaz köyünde doğdu. Asıl adı Haydar'dır. Kendisine Koca Haydar da denilmektedir. Onun Kanunî devrinde yaşadığını kuvvetle söyleyebiliriz. 930-984 (M. 1524-1576) yılları arasında İran'da hükümdarlık eden Şah Tahmasb'a kalben merbut olan bu şair, Alevî-Kızılbaş zümrenin ileri gelen şahsiyetlerindendi. Ve hayatında münhasıran bir akîdenin müterennimi olarak kalmamış, siyasî hareketlere de iştirak etmiştir.
Şah'ın Anadolu'ya yürümesi ve yer yüzünü kırmızı taçların bürünmesi zamanının geldiğini anlatmak istiyen Pir Sultan,
Tâc-ı devlet ile salınmalıdır
diyerek Tahmasb'ın eski Osmanlı başkendini zabt etmesini istemektedir.
İşte bu arzuları ve Safevî hanedanı hesabına çalışmaları yüzündendir ki, Osmanlı vezirlerinden Hızır Paşa tarafından Sıvas'ta idam edilmişti. Anadolu arasında ona dair bir takım menkabeler rivayet edilmektedir. Hakkında söylenilmiş bazı şiirlere de tesadüf olunuyor.
Pir Sultan'ın hayatı hakkında ilk tarihi malûmatı, Prof. Fuad Köprülü tesbit etti. Sonra ben Pir Sultan namına mecmualarda tesadüf ettiğim 105 manzumeyi bir mukaddime ilâvesiyle neşrettim. Daha sonra Pertev Naili Boratav, Sıvas'ta mahalli tedkikler yaparak Pir Sultan hakkında epeyce menkabe topladı. Bunlardan bir kısmını önce mecmualarda neşretti. Müteakiben Baki Gölpınarlı ile birlikte «Pir Sultan» adlı bir kitap çıkardı. Bu eserde bu şairin 167 manzumesi münderiçtir. Benim neşrettiğim nefesler de bu esere aynen alınmıştır.
Kütüphanelerde yaptığım araştırmalar sayesinde bugün Pir Sultan'ın henüz neşredilmemiş bir takım şiirlerine daha sa-
