Mehmet Emin Ali Türkgeldi ve Numan Menemencioğlu’nun 1935 Yılının İlk Yarısında Avrupa’da Meydana Gelen Önemli Gelişmelerle İlgili Görüşleri
Makalede, 1935 yılının ilk yarısında Avrupa’da meydana gelen gelişmelerin neler olduğu ve Stresa Mutabakatı çerçevesinde de gündeme gelen silahsızlanma, Şark Misakı, Hava Misakı, Tuna Misakı, Almanya’nın Avusturya’ya ittifak teklifi, Habsburg Hanedanı’na mallarının iadesi, İtalya’nın revizyonist politikalarının bir sonucu olan Habeşistan meselesi ile ilgili hangi gelişmelerin yaşandığı, bunların Türkgeldi’nin gözünden nasıl değerlendirildiği ve Numan Menemencioğlu’nun bu konularla ilgili yorumlarının ve ileriye dönük perspektiflerinin neler olduğu sorularına cevap aranacak, Avrupa’da uluslararası siyasette yaşanan gelişmeler karşısında Türk hariciyesinin iki önemli isminin meselelere bakışı ortaya konulmaya çalışılacaktır.
2. Almanya’da İktidara Gelen Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi’ne Karşı Dünyada ve Avrupa’da Ortaya Çıkan İlk Tepkiler
Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi lideri Adolf Hitler, iktidara geldikten sonra Almanya’nın dış politikasını üç ana hedef doğrultusunda şekillendirmişti. Bunlar, Almanya’yı Versailles Antlaşması’nın ağır yükümlülüklerinden kurtarmak, tek millet tek devlet (ein volk ein reich) ve Hayat Sahası (Lebensraum) olarak ifade edilebilir. (Sander, 2008:46-47) Hitler, Almanya’nın tekrar bir dünya gücü olabilmesi için Versailles Antlaşmasının kayıtlarından kurtulmasının şart olduğuna inanıyordu. İkinci amacı ‘‘tek millet tek devlet’’ ülküsü çerçevesinde Avrupa’da Almanların yaşadıkları bölgeleri ülkesine katmaktı. Sonra ise sıra, Almanya’nın refahını sağlamak için ‘‘Lebensraum’’ diye tanımladığı ve sınırlarını sadece kendisinin bildiği bölgelerin işgal edilmesine veya kontrol altına alınmasına geliyordu. (Sander, 2008: 46-47) Bu çerçevede Almanya, 1933 yılı Eylül ve Ekim aylarında Milletler Cemiyeti üyeliğinden ve Silahsızlanma Konferansı’ndan çekilmiş,[1] Versailles Anlaşmasına aykırı olarak 1 Ekim 1934 tarihine kadar ordusunun mevcudunu yüz binden üç yüz bine çıkarma kararı almış, kruvazör yapımına
- ↑ Lokarno Anlaşmalarının imzalanması özellikle Fransa ile Almanya arasındaki gerilimi azaltmış, Fransa Başbakanı Briand ile Almanya Başbakanı Stressemann 1926 yılı Eylül ayında askeri birliklerin Ren bölgesinden çekilmesi ve Alman silahsızlanmasının itilaf Devletleri tarafından teftişine son verilmesi konusunda anlaşmışlar Almanya 8 Eylül 1926 tarihinde Milletler Cemiyeti’ne üye olmuştur. Almanya kara silahsızlanması ile ilgili olarak Milletler Cemiyeti bünyesinde 1926’da kurulan Silahsızlanma Konferansı Hazırlık Komisyonu’nun faaliyetlerine aynı yıl katılmayı kabul etmiş ve komisyonun bu konu ile ilgili yaptığı toplantılarda Milletler Cemiyeti üyeleri arasında silahlanma konusundaki eşitsizliğin aldırılmasını savunmuştur. Komisyon çalışmalarının belli bir olgunluğa ulaşmasından sonra Kara Silahsızlanma Konferansı 2 Şubat 1932 tarihinde Cenevre’de başlamış Almanya, konferans görüşmelerinde yine eşitlik konusunu gündeme getirmiştir. Bu isteği gerçekleştiremeyen Almanya, 1932 yılı Eylül ayında konferanstan çekilmiş fakat Fransa’nın bütün milletler için bir güvenlik sistemi inşası halinde Almanya’ya eşitlik tanınacağı sözü üzerine aynı yılın Aralık ayında konferansa geri dönmüştür. Çalışmalarına ara veren konferans 1933 yılı Ocak ayında yeniden toplanmış, bugünlerde Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi de Almanya’da iktidara gelmiş ve konferansın gidişatından memnun olmayan Hitler, Almanya’yı 14 Ekim 1933 tarihinde konferans çalışmalarından çekmiştir. Armaoğlu, 2012: 280 - 284, 305, Best, vd, 2015: 63, 181, Kershaw, 2007: 496.
946
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Temmuz 2021, Cilt: 35, Sayı: 3
