ibret nümunesi olmak üzere yazmıya mecbur etti:
Zamanın Harbiye Nazırı jandarma tensikine memur miralay Folon'a «Ben Türk değilim, aslen Mısırlıyım. Orduya artık lüzum yok. Hepsini jandarma yaparız.» Dediğini kulağımla işittim.
Türküm veya Türk değilim, bunun şuna buna sözle söylenmesi bir şey ifade etmez bir şey imiş. Tevekkelî değil medeni cihan insanın soyuna sopuna pek ehemmiyet veriyor.
3 Mayıs 335 (1919) da (Erzurum) a geldim. Beraberimde getirdiğim yaverlerim Yüzbaşı Ferit ve Selâhattin beyler İstanbuldan beri fikrime vakıf idiler. Bu kerre de maiyet kumandanlarıma (evvelâ nezdimde bulunan Fırka Kumandanlarımdan Rüştü ve Halit beylere, sonra da Osman Nuri ve Cavit beylere) ve erkânı harplerime (evvelâ nezdimde bulunan Mustafa ve Fahri beylere sonrada Veysel ve Kâmil beylere) ve diğer maiyet Kumandanlarına ve zabitlerime (ilk evvel karargâhımı teşkil eden Şahin, Arif, Mehmet Ali, Nuri Cemil, Nazmi, Salim beylere sonra da alâkadar diğerlerine) vaziyetin felâketini ve bundan kurtulmak için düşündüklerimi anlattım. Kemali hürmetle emrimden çıkmıyacaklarını bildirdiler.
Hoca Raif efendi riyasetindeki Erzurum müdafai hukuku ile de ayni izahatla samimi görüştüm ve anlaştık. Benimle daimî temasın bir veya iki zat tarafından yapılmasını ve diğer hususlarda lâzım gelen yardım için fırka Kumandanı Miralay Rüşyü beyle görüşmelerini ve her askerî makamın teşkilâtın taazzuvuna yardımları için emir verdiğimi bildirdim. Reisleri Hoca Raif efendi ile Necati beyi temasa memur ettiler. Trabzonda İngiliz donanmasından korkulduğu gibi burada dahi ordunun tahliye veya terhisinden korkulduğunu Raif efendi söyledi. Ben, buna katiyen meydan vermiyeceğimi söyledim ve Erzurum Şark ölmedikçe tahliye edilemiyeceğine söz ver-
