bilâkis serveti ve insanları hariç diyarlarda kıyasıya harcanmış olduğundan elimizde fakir ve harabezar bir Anadolu kalmıştı. Şimdi uğraşacağımız kalan bu bedbaht yurdumuzun istiklâl ve hürriyetinin bizi saran demir pençelerden kurtarılması idi.
Benim Erzurum kongresi için düşündüğüm esaslar şunlardı :
1 — Düveli itilâfiyece mütarekenin imza olunduğu 30 Teşrinievvel 334 tarihindeki hududumuz dahilinde kalan ve harsî ve medenî ve ırkî ve hattâ dinî milletimizin yurdu olan topraklardaki istiklâlimizin bilâ kaydü şart tanınması.
2 — Bunu temin için İstanbul hükümeti izharı acz ettiği takdirde derhal Anadolunun münasip bir yerinde bir millet meclisi toplayarak millî hükûmeti kurmak.
3 — Bu camiadaki Türk milletini tek dağ başı mezar oluncaya kadar istiklâl mücadelesine devam ettirmek.
4 — İşgal altında bulunduklarından veyahut kendilerince kabili hazım sulh esaslarına göre şark vilâyetlerinden kâmilen veya kısmen feragat acılığına tahammül ederek garp vilâyatı halkının sulhu kabulleri halinde şark vilâyetleri halkiyle misakı millî hududunu temin edinceye kadar gene mücadeleye devam etmek.
Kongre esasatına konulması istenilen diğer iki mühim fikir de vardı :
1 — Vatanımız istiklâlini temin etse dahi iktisaden pek vahim bir vaziyette bulunduğundan memleketimize karşı istilâ emeli beslemeyen bir devletin fennî, sınaî, iktisadi muavetenini memnuniyetle karşılayacağımızın ilânı.
2 — Misakımilli hududunu doğrudan doğruya telâffuzdan çekinilerek Osmanlı vatanının temamiyeti suretiyle Hilâfet ve Saltanatın da masuniyetinden dahi bahsetmek. Ve bu seretle padişahlık kuvvetini daha bidayet-
