Dante «Cehennem» isimli eserini yazdığı vakit o zamanki Floransa'lıları o kadar korkuttu, onlar üzerinde o derece derin bir tesir yaptı ki kendisinin hakikaten anlattığı yeraltı derinliklerinden geldiğini düşündüler, «Ne fevkalâde macera, diye hayret ettiler, fakat avdet yoluna nasıl bulabildi, bu mücadele Dante’nin karakteri üzerinde ne gibi tesirler husule getirdi?»
Burada tetkik edilen üç hükümet adamı on dördüncü yüzyıl Floransa'lılarının Dante’nin yendiğini tahayyül ettikleri müşküllerden aşağı kalmıyan zorluklarla çarpışmıya mecbur kaldılar.
Avdet yolunu açmada gösterdikleri büyük enerji her birini memleketlerinin geçirdiği buhranın hallinde Ekzekütif kuvvetin şefi olmak için hazırlamış bulunuyordu.
Roosevelt'in müptelâ olduğu feci kötürümlüğü herkes işitti. Fakat Kemal ve Mussoli'nin de cismanî bir cehennemin basamaklarını inmek mecburiyetinde kaldıklarını ve tekrar çıkabilmek için en büyük cesarete lüzum hissettiklerini pek az kimse bilmektedir.
Dante'nin gün ışığına nasıl yeniden kavuştuğunu anlamak hususunda Floransa'lıların gösterdikleri alâkanın büyüklüğü tasavvur olunabilir, zorlu bir zamanda mutlak bir idare yapabilmeyi eleme karşı çarpışa çarpışa öğrenen üç hükûmet adamı hakkındaki alâkamız bundan daha az olamaz.
